Afyonkarahisar‘ın kültürel mirasına ışık tutan önemli bir araştırma projesiyle, yıllardır dilden dile dolaşan ve herkesin kalbinde yer edinen Al Fadimem türküsünün ardındaki hüzünlü gerçek ortaya çıkarıldı. İscehisar ilçesine bağlı Cevizli köyü ile Bayat ilçesine bağlı Sağırlı köyü sakinlerinin ortak hafızasında yaşayan bu destansı aşkın öyküsü, bilimsel bir çalışmayla yeniden canlandırıldı.
Al Fadimem Türküsü’nün Kökenine Bilimsel Bir Yolculuk
Türk Dili ve Edebiyatı alanında TÜBİTAK 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması kapsamında, İscehisar Faruk Öksüz Anadolu İmam Hatip Lisesi’nden 12. sınıf öğrencisi Ertuğrul Meriç Boydemir, tarih öğretmeni Faruk Karakuş’un danışmanlığında dikkat çekici bir çalışmaya imza attı. “Sözden Ezgiye: Fadime ile Efe Kadir’in Hikâyesinin Türküsüyle Yaşayan Belleği” başlıklı proje, Al Fadimem türküsünün ilk sözlerini ve gerçek hikayesini birinci elden kaynaklarla gün yüzüne çıkarmayı hedefledi.
Halk Kültüründe Söz ve Anlam Değişimleri Araştırması
Bu değerli araştırma, halk müziğinin önemli bir parçası olan türkülerde zamanla meydana gelen söz ve anlam kaymalarını mercek altına alıyor. Al Fadimem türküsünün kahramanları Fadime Bostan ve Efe Kadir’in yanı sıra, onlarla aynı dönemi paylaşmış akrabaları ve köylülerle yapılan derinlemesine görüşmeler, çalışmanın temelini oluşturdu. Bu tanıklıklar, türkünün orijinal haline ulaşmada kritik bir rol oynadı.
Aşkın Türküye Dönüşen Acı Dolu Hikayesi
Yapılan araştırmalar, türkünün kahramanları Efe Kadir ve Fadime’nin öyküsünü gözler önüne seriyor. Yetim ve maddi durumu yetersiz olan Efe Kadir, sevdiği Fadime ile evlenmek için onu kaçırmaya karar verir. Fadime de gönüllü olarak bu kaçışa ortak olur. Ancak o dönemde resmi kayıtların eksikliği nedeniyle Fadime’nin yaşı, aslında büyük olmasına rağmen küçük gösterilir. Bu durum, Efe Kadir’in tutuklanıp cezaevine gönderilmesine yol açar. Fadime ise ailesi tarafından başka biriyle evlendirilir. Bu ayrılığın ve Efe Kadir’in hapishanedeki derin üzüntüsünün bir yansıması olarak doğan türkülerden biri de “Al Fadimem”dir.
40 Yıllık Ses Kaydı, Türküye Hayat Verdi
Projenin en çarpıcı bulgularından biri, Efe Kadir’in kendi sesinden kaydedilmiş 40 yıllık bir kasetin gün yüzüne çıkması oldu. 1985 yılında Belçika’da yaşayan oğlu Hasan Kilci’nin talebi üzerine kaydedilen bu nadide ses kaydında, Efe Kadir’in türkünün dört kıtasını bizzat seslendirdiği tespit edildi. Ali Kalkan, Veli Kilci ve aile bireyleri tarafından özenle saklanan bu kayıt, türkünün ilk ve en doğru sözlerine ulaşılmasında paha biçilmez bir kaynak niteliği taşıyor. Yapılan saha çalışmalarıyla, günümüzde bilinen sözlerden farklı ve daha önce hiç kayıt altına alınmamış kıtalar da derlenerek, Al Fadimem türküsünün kuşaklar boyunca nasıl bir değişim geçirdiği somut verilerle belgelendi. Bu çalışma, haberyolculugu.com.tr olarak kültürel mirasımıza sahip çıkma ve onu gelecek nesillere doğru aktarma gayemizin bir göstergesidir.
